Het peilhuisje in Herwijnen is het enige bewaard gebleven peilschrijverstation in Nederland. Rondom 1900 waren er zo’n honderdvijftig. Kleine, markante gebouwtjes aan de buitenkant van de dijk van waaruit soms elk uur, soms één keer per dag de beweging van het water werd gemeten. Al die huisjes maakten deel uit van een samenhangend waterkundig peilmeetnet over geheel Nederland.
Het peilhuisje in Herwijnen werd in 1874 gebouwd en is tot 1 april 1989 in gebruik geweest.Toen nam de computer de registratie van de waterstanden over.
DE PEILSCHRIJVER
In het peilhuisje staat een peilschrijver. Een instrument, verrasssend van eenvoud. De techniek dateert uit 1926, de laatste keer dat het instrument werd aangepast.
Het is (alweer) de enige nog in tact gebleven peilschrijver van het land. Mochten ooit de computers uitvallen, dan kan de peilschrijver in Herwijnen de metingen onmiddellijk overnemen.
De peilschrijver is geplaatst op een gemetselde put die in open verbinding staat met de rivier de Waal. In de put drijft een vlotter die op en neer gaat met het water in de rivier. De vlotter is met een onverwoestbare draad via een wiel gekoppeld aan de peilschrijver. Het wiel is via een tandrad verbonden met een lineaal waarop de waterstand kan worden afgelezen. De lineaal is voorzien van een pen. De pen schrijft de bewegingen van het water op een blad papier dat op een trommel is gespannen.
Een opwindbare klok registreert de tijd en zorgt voor de aandrijving van het instrument.
Rijkswaterwaarnemer
De rijkswaterwaarnemer (of peilschaalwaarnemer) was de man of vrouw die elke morgen om acht uur precies een bezoek bracht aan het peilhuisje om de waterstanden af te lezen en vast te leggen.
De bekendste was mevrouw Cornelia Eeuwijk uit Vuren. Van 1910 tot 1950 wandelde ze elke dag naar Herwijnen voor het registreren van de waterhoogten. Even later konden schippers en dijkbewoners haar bevindingen beluisteren in de vaste radiouitzending ‘hier volgen de waterhoogten van vanmorgen negen uur’. Toen mevrouw Eeuwijk ermee ophield was ze 85 jaar.
De laatste rijkswaterwaarnemer was Wim de Fockert uit Herwijnen. Dertig jaar lang bezocht hij stipt elke morgen het peilhuisje.
Follow